Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến khích các mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời, bởi đây là nguồn dinh dưỡng tối ưu cho trẻ. Sữa mẹ không chỉ chứa đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu mà còn cung cấp các kháng thể tự nhiên, giúp bé tăng cường sức đề kháng và bảo vệ khỏi nhiều bệnh tật. Để con hấp thu nguồn sữa mẹ hiệu quả nhất, các mẹ cần nắm vững phương pháp nuôi con đúng cách, từ cách cho bé bú đến chế độ dinh dưỡng của mẹ. Việc nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ giúp bé phát triển khỏe mạnh và toàn diện mà còn tạo ra sự gắn kết vô cùng đặc biệt giữa mẹ và con trong những tháng đầu đời.

1. Nuôi con bằng sữa mẹ là gì ?

Nuôi con bằng sữa mẹ là quá trình cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong suốt 6 tháng đầu đời mà không cần bổ sung thêm bất kỳ thực phẩm, đồ uống, hoặc nước nào. Sữa mẹ được coi là nguồn dinh dưỡng tối ưu cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để hỗ trợ sự phát triển thể chất và trí não, đồng thời giúp tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên của trẻ.

Sữa mẹ không chỉ giàu vitamin, khoáng chất, protein mà còn chứa các kháng thể giúp bảo vệ bé khỏi các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời khi hệ miễn dịch của trẻ còn chưa hoàn thiện. Đối với các bà mẹ, nuôi con bằng sữa mẹ còn là cách giúp tạo ra sự gắn kết sâu sắc giữa mẹ và con, giúp bé cảm thấy an toàn và yêu thương trong vòng tay mẹ.

Khi bé được 6 tháng tuổi, mẹ nên tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ, đồng thời bổ sung thêm các bữa ăn dặm với đầy đủ các nhóm thực phẩm như rau củ, trái cây, đạm, và chất béo để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng cao của bé. Giai đoạn này, sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng quan trọng, nhưng việc kết hợp ăn dặm sẽ giúp bé làm quen với các loại thức ăn khác, phát triển khả năng nhai nuốt và bắt đầu khám phá hương vị đa dạng trong bữa ăn hàng ngày.

Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ đơn thuần là việc cho bé bú, mà còn là quá trình mẹ chăm sóc và dành tình yêu thương cho con, mang lại lợi ích sức khỏe lâu dài cho cả mẹ và bé.

2. Dấu hiệu nhận biết bé đang khát sữa 

Khi bé cảm thấy đói và muốn bú, bé sẽ có những dấu hiệu đặc trưng mà mẹ có thể dễ dàng nhận ra. Bé thường thè lưỡi, liếm hoặc mút môi, liếm ngón tay, bàn tay hoặc mở miệng liên tục như đang tìm kiếm nguồn sữa. Ngoài ra, bé cũng hay quay đầu sang hai bên theo phản xạ tìm mẹ, khua khoắng tay chân, kéo quần áo, phát ra tiếng rên rỉ nhỏ, hay chuyển động mắt liên tục và tỉnh giấc giữa giấc ngủ.

Nếu mẹ không kịp nhận ra và cho bé bú ngay lúc này, bé có thể cáu gắt, khó chịu và bắt đầu khóc to hơn. Điều này khiến bé mệt mỏi hơn và dễ bỏ bú vì quá đói. Vì vậy, mẹ nên chú ý các dấu hiệu sớm để cho bé bú kịp thời, tránh để bé khóc lâu, vừa giúp bé thoải mái và yên tâm bú sữa, vừa giúp mẹ cảm nhận sự gắn kết gần gũi với con yêu trong những tháng đầu đời.

3. Hiểu đúng về sữa mẹ

Để nuôi con bằng sữa mẹ một cách hiệu quả, đúng cách và khoa học, mẹ cần hiểu rõ các dạng khác nhau của sữa mẹ. Mỗi loại sữa mẹ được tiết ra trong các giai đoạn khác nhau sau sinh, mang lại lợi ích riêng cho sự phát triển của bé.

Sữa non

Sữa non là loại sữa đầu tiên mà trẻ sơ sinh nhận được khi bắt đầu bú mẹ. Thường có màu vàng và đặc hơn so với sữa trưởng thành, sữa non bắt đầu hình thành từ thời kỳ mang thai và kéo dài trong vài ngày sau khi sinh. Sữa non rất giàu protein và các hợp chất tăng cường miễn dịch, giúp cung cấp năng lượng và bảo vệ sức khỏe của trẻ sơ sinh ngay từ những ngày đầu tiên. Theo lời khuyên của bác sĩ, mẹ nên cho con bú càng sớm càng tốt sau sinh để bé tận dụng tối đa nguồn dưỡng chất đặc biệt này.

Sữa chuyển tiếp

Sau khi hết sữa non, cơ thể mẹ bắt đầu tiết ra sữa chuyển tiếp trong khoảng từ 5-15 ngày sau sinh. Loại sữa này chứa hàm lượng dinh dưỡng cao hơn so với sữa non và gần giống với sữa trưởng thành. Sữa chuyển tiếp hỗ trợ bé trong giai đoạn chuyển từ sữa non sang nguồn dinh dưỡng dài hạn từ sữa trưởng thành.

Sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành là loại sữa mà bé sẽ bú từ sau khi kết thúc giai đoạn sữa chuyển tiếp. So với sữa non, sữa trưởng thành có ít protein hơn nhưng giàu chất béo, cung cấp năng lượng và dưỡng chất ổn định để bé phát triển lâu dài. Đây là loại sữa mà mẹ sẽ duy trì suốt quá trình cho con bú, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của bé theo từng giai đoạn phát triển.

Sữa đầu bữa

Khi bé bắt đầu bú, sữa đầu bữa là phần sữa được tiết ra đầu tiên, có màu trắng trong và chứa nhiều nước, đường và đạm. Sữa đầu bữa giúp giải khát và cung cấp năng lượng nhanh chóng cho bé, đặc biệt hữu ích trong những ngày hè nóng bức.

Sữa cuối bữa

Sữa cuối bữa là sữa xuất hiện ở cuối bữa bú của bé, thường có màu trắng đục do chứa nhiều chất béo hơn sữa đầu bữa. Đây là nguồn dinh dưỡng giàu năng lượng, hỗ trợ tăng cân và phát triển thể chất cho bé. Để con nhận đủ dưỡng chất, mẹ nên cố gắng cho bé bú cả sữa đầu bữa và cuối bữa.

4. Vì sao cần cho bé bú mẹ thường xuyên

Cơ thể người mẹ có cơ chế tự nhiên tạo ra sữa ngay cả khi bé chưa bú. Tuy nhiên, sau khoảng tuần đầu tiên, lượng sữa mẹ sản xuất sẽ phụ thuộc vào nhu cầu bú của trẻ. Điều này có nghĩa là, nếu bé bú thường xuyên, cơ thể mẹ sẽ tiếp tục sản xuất đủ lượng sữa để đáp ứng nhu cầu của bé. Chính vì vậy, bác sĩ khuyên các mẹ nên cho bé bú liên tục để kích thích nguồn sữa. Đây là cách hiệu quả để thiết lập và duy trì một nguồn sữa ổn định và dồi dào, đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho sự phát triển của bé.

Việc cho con bú bằng sữa mẹ thường xuyên sẽ kích thích các dây thần kinh ở ngực để gửi thông điệp đến tuyến yên trong não của mẹ. Tuyến yên tiết ra các hormone oxytocin và prolactin. Hormone prolactin có tác động đến tuyến sữa để tạo ra sữa mẹ, còn hormone oxytocin lại có nhiệm vụ báo hiệu phản xạ tiết sữa bằng cách làm cho các phế nang co lại và ép sữa mẹ vào ống dẫn sữa để cho bé bú.

Nếu mẹ cho con bú sau 1-3 giờ (ít nhất 8-12 lần một ngày), mức prolactin sẽ được tăng lên, từ đó kích thích việc sản xuất sữa nhiều hơn. Giai đoạn tạo sữa hoàn toàn này bắt đầu vào khoảng ngày thứ 9 sau khi sinh và kéo dài cho đến khi kết thúc thời kỳ cho con bú.

5. Những lợi ích khi nuôi con bằng sữa mẹ đối với cả mẹ và bé

Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ là một phương pháp nuôi dưỡng lý tưởng không chỉ vì lợi ích sức khỏe cho trẻ mà còn có tác động tích cực đến thể trạng và tinh thần của người mẹ.

Lợi ích cho trẻ

Trước hết, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, cung cấp tất cả các vitamin, protein và chất béo cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tỉ lệ dưỡng chất trong sữa mẹ được coi là gần như lý tưởng và dễ tiêu hóa, hỗ trợ tốt cho hệ tiêu hóa của trẻ vốn chưa hoàn thiện. Điều này giúp trẻ hấp thụ dinh dưỡng dễ dàng và phát triển khỏe mạnh từ những tháng đầu đời.

Bên cạnh việc cung cấp dưỡng chất, sữa mẹ còn chứa các kháng thể tự nhiên có khả năng tăng cường hệ miễn dịch của trẻ, giúp bé chống lại các nguy cơ bệnh tật như viêm tai, hen suyễn, và các bệnh nhiễm trùng hô hấp. Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu không chỉ bảo vệ trẻ khỏi các loại virus, vi khuẩn, mà còn giúp trẻ phát triển hệ miễn dịch vững chắc từ bên trong.

Ngoài ra, trẻ bú mẹ thường xuyên có nguy cơ mắc các bệnh mạn tính thấp hơn so với trẻ uống sữa công thức. Các nghiên cứu cho thấy sữa mẹ có thể giúp ngăn ngừa các bệnh như tiểu đường loại 2, dị ứng, rối loạn đường ruột và thậm chí một số loại ung thư ở trẻ em. Sữa mẹ còn hỗ trợ tăng cân lành mạnh, giúp bé đạt mức cân nặng hợp lý, giảm thiểu nguy cơ thừa cân và béo phì khi trưởng thành.

Sữa mẹ không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất mà còn có ảnh hưởng tích cực đến trí não. Hàm lượng DHA và HMO cao trong sữa mẹ hỗ trợ tốt cho hệ tiêu hóa và hệ thần kinh, giúp trẻ tăng cường khả năng học hỏi và phát triển trí thông minh ngay từ khi còn nhỏ. Điều này góp phần xây dựng nền tảng sức khỏe não bộ và thể chất vững chắc cho trẻ trong tương lai.

Lợi ích cho mẹ

Đối với người mẹ, nuôi con bằng sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích sức khỏe thiết thực. Đầu tiên, cho con bú giúp mẹ giảm cân tự nhiên do quá trình sản xuất và tiết sữa tiêu hao nhiều năng lượng. Ngoài ra, khi cho con bú, hormone oxytocin sẽ được tiết ra nhiều hơn, giúp tử cung co lại nhanh chóng và giảm chảy máu sau sinh. Nhờ đó, cơ thể mẹ cũng nhanh chóng hồi phục và trở về trạng thái ban đầu sau thời kỳ mang thai.

Một lợi ích khác là giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh. Nhiều nghiên cứu cho thấy phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ thường ít gặp phải tình trạng trầm cảm sau sinh nhờ sự ổn định của hormone và sự gắn kết tình cảm với con trong quá trình cho bú. Điều này giúp tăng cường sức khỏe tinh thần của mẹ, tạo nên mối gắn kết sâu sắc và thân thiết giữa mẹ và bé.

Cuối cùng, nuôi con bằng sữa mẹ còn giúp mẹ tăng cường sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính sau này. Các nghiên cứu cho thấy, phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ có nguy cơ thấp hơn trong việc mắc các bệnh như ung thư vú, ung thư buồng trứng, và bệnh tim mạch. Thêm vào đó, việc cho con bú trong thời gian đầu sau sinh còn có thể hỗ trợ tránh thai tự nhiên nếu đáp ứng đủ các điều kiện như cho con bú hoàn toàn, chưa có kinh nguyệt trở lại và dưới 4 tháng sau sinh.

6. Hướng dẫn cho con bú sữa mẹ đúng cách

Cho con bú đúng cách giúp trẻ bú được lượng sữa tối đa, tránh các vấn đề như sặc, trớ sữa và giúp trẻ cảm thấy thoải mái, không bị mỏi cổ hay khó chịu. Để làm được điều này, mẹ có thể tham khảo các cách bế và cho bé ngậm ti sao cho đúng tư thế.

• Cách bế khi cho bé bú: Mẹ nên bế bé sao cho đầu và cơ thể bé nằm trên một đường thẳng, mặt bé hướng vào ngực mẹ và mũi đối diện với núm vú. Mẹ ôm bé sát vào người, tay đỡ dưới mông và giữ mắt nhìn vào mặt bé để tạo sự gần gũi và giao tiếp.

• Cách nâng bầu vú mẹ khi cho bé bú: Mẹ đặt ngón tay cái lên trên bầu vú, các ngón còn lại đỡ phía dưới, và ngón trỏ nâng nhẹ bầu ngực. Cách này giúp bé ngậm núm vú dễ dàng và thoải mái hơn.

• Cách cho bé ngậm bắt vú đúng cách: Đưa đầu núm vú chạm vào môi trên của bé, đợi bé mở miệng, sau đó nhẹ nhàng đưa núm vú vào miệng bé. Lưu ý rằng cằm của bé nên chạm vào bầu vú mẹ và môi dưới của bé phải cong ra ngoài.

7. Trường hợp nào không nên cho bé bú sữa mẹ?

Mặc dù sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho trẻ, nhưng có những tình huống mẹ không nên cho bé bú hoặc cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đưa ra quyết định phù hợp:

• Mẹ mắc các bệnh lý lây nhiễm hoặc đang được điều trị ung thư bằng hóa trị.

• Mẹ đang sử dụng các chất cấm như cocaine, cần sa hoặc các thuốc đặc trị (như thuốc trị đau nửa đầu, bệnh Parkinson, viêm khớp) có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa.

• Trẻ mắc hội chứng hiếm gặp như galactosemia, một tình trạng khiến bé không thể dung nạp đường tự nhiên trong sữa mẹ.

8. Cách chăm sóc nguồn sữa mẹ để việc nuôi con hiệu quả

Để nguồn sữa dồi dào và đảm bảo chất lượng, mẹ nên duy trì một chế độ ăn uống, tập luyện, và sinh hoạt hợp lý:

• Dinh dưỡng: Cần ăn uống đủ chất, cân bằng các nhóm dinh dưỡng như chất xơ, vitamin, khoáng chất, tinh bột và uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày. Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ nhiều dầu mỡ, cay nóng, chua. Tránh sử dụng cà phê, thức uống có cồn và nước ngọt đóng chai. Khi bé từ 4 tháng tuổi, mẹ nên bổ sung sắt để tăng hàm lượng sắt trong sữa mẹ.

• Tập luyện: Mẹ có thể bắt đầu vận động nhẹ nhàng từ hai tuần sau sinh và dần tăng cường vận động. Thường xuyên massage ngực giúp máu lưu thông, kích thích tiết sữa và ngăn ngừa nguy cơ tắc sữa.

• Sinh hoạt: Mẹ nên duy trì chế độ ăn uống, ngủ nghỉ đúng giờ, tránh thức khuya và cần ngủ đủ giấc. Ngoài ra, dành thời gian thư giãn với các hoạt động như nghe nhạc, ngồi thiền, hoặc đọc sách giúp mẹ tránh căng thẳng, giúp sữa về đều và chất lượng hơn.

Nabizam chúc mẹ và bé luôn khỏe mạnh. Chúc các mẹ chuẩn bị lâm bồn sẽ có một hành trình vượt cạn thật nhẹ nhàng, suôn sẻ. Nabizam luôn đồng hành cùng mẹ trên từng bước chăm sóc bé yêu, từ bỉm tã đến những sản phẩm an toàn và dịu nhẹ nhất cho làn da non nớt của bé. Hãy để Nabizam là người bạn tin cậy trên hành trình yêu thương này nhé!